Türkiye’de Ofisten Çalışmanın Yarattığı Coğrafi Eşitsizlik ve Ofisten Çalışmada Israrın Gerçek Sebepleri
COVID-19, küresel iş dünyasında köklü değişimlere yol açtı. Uzaktan çalışma modeli, birçok sektörde hızla benimsendi ve çalışanlar ile işverenler arasında yeni bir normal oluşturdu. Ancak normalleşme süreciyle birlikte, bazı şirketler çalışanlarını yeniden ofise dönmeye zorladı. Bu durum, Türkiye’de var olan coğrafi eşitsizlikleri derinleştirirken, ofisten çalışmada ısrarın ardındaki gerçek sebepleri sorgulamaya yöneltti.
Coğrafi Eşitsizliklerin Derinleşmesi
Türkiye’de ekonomik faaliyetler, İstanbul, Ankara ve İzmir gibi metropollerde yoğunlaşıyor. Ofisten çalışma zorunluluğu, bu şehirlerde yaşama ve çalışma mecburiyetini beraberinde getiriyor. Bu da küçük şehirlerde veya kırsal bölgelerde yaşayan yetenekli bireylerin iş fırsatlarına erişimini kısıtlıyor. Büyük şehirlere göç eden çalışanlar, yüksek yaşam maliyetleri, trafik sıkışıklığı ve yaşam kalitesinin düşmesi gibi sorunlarla karşılaşıyor. Uzaktan çalışma modeli ise coğrafi kısıtlamaları ortadan kaldırarak daha geniş bir yetenek havuzuna erişim sağlıyor ve bölgesel kalkınmaya katkıda bulunuyor.
Yaşam kalitesinin düşmesi, büyük şehirlerdeki yüksek kira, ulaşım ve yaşam maliyetleri nedeniyle çalışanların ekonomik olarak zorlanmasına yol açıyor. Trafikte geçirilen uzun saatler, çalışanların iş ve özel hayat dengelerini olumsuz etkiliyor. Kırsal bölgelerde yaşayan yetenekli bireylerin büyük şehirlere göç etmesi, bu bölgelerdeki ekonomik ve sosyal kalkınmayı engelliyor. Ayrıca, temel hizmetlerin eşit dağılımını zorlaştırıyor.
Şirketlerin Ofisten Çalışmada Israrı
Şirketler, ofise dönüşün gerekçesi olarak takım ruhunun güçlendirilmesi, iletişimin kolaylaştırılması ve şirket kültürünün korunmasını öne sürüyor. Yüz yüze etkileşimlerin takım içi uyumu ve işbirliğini artırdığına inanılıyor. Şirket kültürünün ortak bir çalışma alanında daha iyi aktarıldığı düşünülüyor. Yöneticiler, çalışanların fiziksel olarak ofiste bulunmasıyla performanslarını daha kolay izleyebileceklerine inanıyor. Uzaktan çalışmanın getirdiği esnekliği kontrol edememe korkusu da ofisten çalışmada ısrarın bir başka sebebi olarak ortaya çıkıyor. Şirketlerin ofis alanlarına yaptıkları yatırımların boşa gitmemesi isteği ve mevcut kira ve hizmet sözleşmelerinin devam ediyor olması da finansal sebepler arasında..
Ancak bu ısrarın arkasındaki asıl sebep; kontrol ve güvensizlik duygusu. Bazı yöneticiler, uzaktan çalışma ile kontrolü kaybettiklerini hissediyor ve çalışanların evde yeterince verimli çalışmadığına dair önyargılara sahip oluyor. Şirketlerin uzaktan çalışma için gerekli teknolojik altyapıya yatırım yapmamış olması da önemli faktörler arasında bulunuyor. Geleneksel iş yapış şekillerinden vazgeçmek istemeyen şirketler ve yöneticiler değişime direnç gösteriyor ve esnek çalışma modellerine geçişin önüne geçiyorlar…
Veri ve İstatistik Durumu
Türkiye’de uzaktan çalışma oranları 2020'de %35 iken, 2021'de %25'e, 2022'de ise %15'e düştü. Son beş yılda İstanbul’a göç eden nüfus %10 artış gösterdi. İstanbul’da ortalama kira artışı %50'ye -hatta daha fazlasına- ulaştı ve trafikte geçirilen ortalama günlük süre 2 saat olarak belirlendi. Uzaktan çalışmayı tercih eden çalışanların memnuniyet oranı %80 iken, ofisten çalışmaya zorlanan çalışanların iş değiştirme eğilimi %60 seviyesinde bulunuyor.
Ne Yapılmalı
Esnek çalışma modellerinin benimsenmesi, Türkiye’de coğrafi eşitsizliklerin azaltılmasında önemli bir adım oluşturuyor. Çalışanların kendi çalışma modellerini seçmelerine olanak tanımak, teknolojik yatırımları artırmak, uzaktan çalışmayı destekleyecek dijital çözümlere yatırım yapmak gerekiyor.
Yönetici eğitimleri ve çalışan destek programlarıyla, yeni çalışma modellerine adaptasyon süreci kolaylaştırmak, performansa dayalı değerlendirme sistemleri geliştirerek, fiziksel varlık yerine sonuç odaklı bir yaklaşım benimsenmeli. Ekip içi iletişimi destekleyecek dijital platformların kullanılması, iletişim kanallarının iyileştirilmesi bu çalışma modeline doğrudan ve etkili bir şekilde katkıda bulunacaktır…
Kaynakça
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK): İş gücü istatistikleri ve göç verileri.
Dünya Ekonomik Forumu: Uzaktan çalışmanın küresel etkileri üzerine raporlar.
Harvard Business Review Türkiye: Uzaktan çalışma ve verimlilik üzerine makaleler.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı: Pandemi sonrası çalışma modelleri üzerine araştırmalar.